მანქანური თარგმანი

მანქანური თარგმანი

,,მანქანური თარგმანი" ტრადიციული ტერმინია, რომელიც  კომპიუტერისა და სხვა თანამედროვე ტექნოლოგიების მეშვეობით შესრულებული თარგმანის აღსანიშნავად გამოიყენება.

ბლატი გამოყოფდა თარგმანის პროცესში კომპიუტერული ტექნოლოგიების ჩართვის სამგვარ შემთხვევას: 1. მანქანურ დამხმარე საშუალებებს მთარგმნელთათვის; 2. მანქანის თანამონაწილეობით თარგმანს; 3. უშუალოდ მანქანურ თარგმანს.

მანქანური დამხმარე საშუალებები, ვთქვათ, პროცესორები, სხვადასხვა ტიპის ელექტრონული ლექსიკონი, ,,ტერმინთა ბანკები", მთარგმნელთათვის განკუთვნილი საძიებელი სისტემები გამოიყენება მთარგმნელთა შრომის გასაიოლებლად, თუმცა მათ უშუალოდ თარგმნის პროცესის შესრულებაში მონაწილეობის მიღება არ შეუძლიათ.

თარგმნის თანამონაწილე მანქანური სისტემები, როგორც წესი, ასრულებენ თარგმნის პროცესს, მაგრამ რომელიღაც ეტაპზე ადამიანური რესურსის ჩარევას საჭიროებენ.

ხოლო რაც შეეხება მანქანური თარგმანის სისტემას, იგი მთლიანად ავტომატურია და მისი ფუნქციაა ადამიანური რესურსის ჩაურევლად, თავიდან ბოლომდე განახორციელოს ყველა ის მოქმედება, რომლებიც ერთი ენიდან მეორეზე ტექსტის სრულყოფილად გადმოტანისათვის არის საჭირო. თუმცაღა, რასაკვირველია, თანამედროვე ტექნოლოგიები ჯერ ისე არ განვითარებულია, რომ ამ პროცესის შედეგად მიღებულ თარგმანს ადამიანის მიერ საბოლოო რედაქტირება არ სჭირდებოდეს.

თარგმანის თანამონაწილე მანქანური სისტემები

მანქანური სისტემების თანამონაწილეობით მიმდინარე თარგმანის პროცესი პირობითად შეგვიძლია სამ ნაწილად დავყოთ. როგორც წესი, სამივე ეს პროცესი ერთდროულად ანდა ყოველგვარი მკაცრი ქრონოლოგიური თანმიმდევრობის გარეშე მიმდინარეობს:

·         რედაქტირება _ ეს ტერმინი გულისხმობს თარგმანის შექმნას წყარო-ტექსტზე გადაწერის მეშვეობით ანდა იმ შემთხვევას, როდესაც ეკრანზე განლაგებულ ერთ ფანჯარაში კომპიუტერის მომხმარებელს შეაქვს ტექსტი წყარო-ენაზე, ხოლო მეორე ფანჯარაში ჩნდება კომპიუტერული პროგრამის მიერ ნათარგმნი ტექსტი;

·         ტერმინოლოგიის დაზუსტება _ გულისხმობს ტერმინოლოგიის შეყვანასა და დაზუსტებას ელექტრონულ სივრცეში არსებულ ,,ტერმინთა ბანკში" თარგმნამდე, თარგმნის პროცეში ანდა შემდეგ;

·         ჯეროვნად თარგმნა _ ელექტრონულ სივრცეში არსებული მრავალი სხვადასხვა ინსტრუმენტი მთარგმნელს ეხმარება და სთავაზობს, თუ როგორ შეიძლება ითარგმნოს ესა თუ ის ტექსტი ლექსიკურ, ტექსტობრივ, სინტაქსურ თუ პრაგმატულ დონეზე.

მანქანური თარგმანი

მანქანური თარგმანის კომპიუტერული აპლიკაციები სამ ნაწილად იყოფა: სრული ავტომატური თარგმანი; მანქანური თარგმანი, რომელიც საჭიროებს წინა ანდა საბოლოო რედაქტირებას და ინტერაქტიური მანქანური თარგმანი. ასევე აღსანიშნავია დიალოგურად მთარგმნელი კომპიუტერული სისტემებიც.

სრული ავტომატური თარგმანი _ ტერმინი აღნიშნავს მოვლენას, როდესაც წყარო-ტექსტი მონაცემის სახით შეიტანება კომპიუტერულ სისტემაში და იგი ითარგმნება ადამიანური რესურსის ყოველგვარი ჩარევის გარეშე, მხოლოდ სისტემის მიერ. ეს სცენარი შეიძლება განხორციელდეს მხოლოდ იმ შემთხვევაში, როდესაც წყარო ტექსტი შექმნილია სპეციალური ბუნებრივი სუბ-ენით ანდა ხელოვნურად კონტროლირებული ენით. სხვა შემთხვევაში მივიღებთ უხეშ, სხვადასხვა ტიპის შეცდომებით სავსე, თუმცა შესაძლებელია მაინც გასაგებ თარგმანს.

სუბ-ენა არის სპეციალურად კომპიუტერული სისტემისათვის შექმნილი ენა, რომელიც გამოირჩევა ბუნებრივად გამოწვეული მკაცრად შეზღუდული ლექსიკით და გრამატიკული სტრუქტურით. ამბობენ, რომ საუკეთესო შემთხვევაში, მომხმარებელი ვერც კი ხვდება, რომ ტექსტი მანქანის მიერ არის ნათარგმნი. ამგვარი თარგმანის წარმატებული მაგალითია ე.წ. მეტეოს პროგრამა, რომელიც ყოველ დღე ინგლისური ენიდან ფრანგულზე 45000 სიტყვას თარგმნის კანადის ამინდის შესახებ. შეგვიძლია ვივარაუდოთ, რომ ამგვარი თარგმანი ეყრდნობა ერთსა და იმავე სტრუქტურის მქონე წინადადებების განმეორებას.

სადაც სუბ-ენის შემუშავება ბუნებრივად არ ხდება, მსგვასი ეფექტი მიიღწევა ავტორის მიერ ხელოვნური შეზღუდვების დაწესებით. ავტორი ცდილობს მაქსიმალურად გაამარტივოს ტექსტი როგორც გრამატიკულად, ასევე ლექსიკურად, რათა კომპიუტერულმა სისტემამ ადვილად აღიქვას იგი და თარგმანი მაქსიმალურად ხარისხიანი გამოვიდეს. ასეთი პროგრამაა, მაგალითად, AECMA _ სპეციალურად საავიაციო ინდუსტრიისათვის შექმნილი გამარტივებული ინგლისური ენა. ამ ტიპის მანქანური თარგმანი ძალიან მოსახერხებელი, როდესაც სისტემას სჭირდება ერთი და იმავე ინფორმაციის თარგმნა ერთდროულად რამდენიმე ენაზე.

როდესაც სათარგმნი ტექსტის სპეციფიკა მისი გამარტივების საშუალებას არ იძლევა, ავტომატური სისტემის მეშვეობით შეგვიძლია მივიღოთ უხარისხო, სტილურად გაუმართავი, შეცდომებით სავსე, მაგრამ მაინც გამოსადეგი თარგმანი. მაგალითად, შეგვიძლია ვრცელი უცხო ტექსტი შევიყვანოთ სისტემაში და მის მიერ თარგმნილი უხეში დრაფტის მიხედვით, მივხვდეთ, რომელი მონაკვეთის მიცემა ღირს პროფესიონალი მთარგმნელისათვის ანდა ვთარგმნოთ ისეთი ტექსტი, რომლის გაგებაც მხოლოდ დარგის მეცნიერს შეუძლია _ მაგალითად, ფიზიკოსი მარტინ კეი აღნიშნავდა, რომ ყოველთვის არჩევდა მანქანურ თარგმანს, რადგან პროფესიონალმა მთარგმნელებმა იციან ენა, მაგრამ წარმოდგენა არ აქვთ ფიზიკის შესახებ და ამის გამო მთელ ტექსტს ცვლიან.

წინა ანდა საბოლოო რედატირება _ ხშირად თარგმანის ავტომატური სისტემის არასრულყოფილების გამო, საჭირო ხდება სათარგმნი ტექსტის წინარე ანდა თარგმნის შემდგომი რედაქტირება.

წინარე რედაქტირების მაგალითი იყო, მაგალითად, ზემოთ აღწერილი ტექსტის ადაპტირება კომპიუტერული სისტემისათვის, ანუ ლექსიკისა და გრამატიკული სტრუქტურის გამარტივება. ამჯერად წინარე რედაქტირება თითქმის ამოღებულია პრაქტიკიდან, ვინაიდან მომხმარებელმა არ იცის, რა უნდა შეცვალოს ტექსტში, რომ კომპიუტერულმა სისტემამ იგი უფრო მარტივად აღიქვას;

შემდგომი რედაქტირება ყველაზე გავრცელებული სცენარია, იგი გულისხმობს მანქანის მიერ უკვე თარგმნილი ტექსტის სტილურსა და შინაარსობრივ დახვეწას პროფესიონალი მთარგმნელის მიერ. როგორც წესი ეს ძალიან დამღლელი სამუშაოა, ვინაიდან მანქანის მიერ შესრულებული თარგმანი ხშირ შემთხვევაში ისეთი დაბალი დონისაა, რომ პროფესიონალ მთარგმნელს ურჩევნია თავიდან თარგმნოს ტექსტი, ვიდრე კომპიუტერის მიერ შესრულებული თარგმანი დახვეწოს. თუმცა ბოლო პერიოდში გაჩნდა ასევე კომპიუტერული დამხმარე სისტემები, რომლებიც მთარგმნელს რედაქტირებაში ეხმარებიან და ე.წ. ,,შავ სამუშაოს" ლევენ.

ინტერაქტიური მანქანური თარგმანი _ ამ სცენარის თანახმად, კომპიუტერული პროგრამა თარგმნის პროცესში კითხვებს უსვამს მომხმარებელს წყარო-ტექსტის ორაზროვან ადგილებთან დაკავშირებით, სთავაზობს თარგმანის ალტერნატიულ ვარიანტებს და აზუსტებს სტილის საკითხებს. ეს მეთოდი სულ უფრო ნაკლები პოპულარულობით სარგებლობს. მისი მთავარი ნაკლი ის არის, რომ ადამიანმა, რომელიც ამ სისტემაში მუშაობს, უნდა იცოდეს ორივე ენა, ანუ იგი მოსახერხებელია მხოლოდ მთარგმელებისთვის და არა უბრალო მომხმარებლისთვის. გარდა ამისა, სისტემამ შეიძლება ტექსტის მიმდინარეობისას რამდენჯერმე დაგისვას ერთი და იგივე შეკითხვა, რაც ძალიან მოსაწყენია. ზოგადად ყველა ეს ტენდენცია ისე ანელებს პროგრამის მუშაობას, რომ მთარგმნელს ურჩევნია, მის დაუხმარებლად გაართვას ტექსტის თარგმნას თავი.

დიალოგური მანქანური სისტემა _ წინა სისტემისაგან განსხვავებით, მას ახსოვს, წინა კითხვის პასუხები და ავტომატურად სვამს მათ ტექსტში. მისი მთავარი ნაკლი ის არის, რომ ადრეული განვითარების საფეხურზეა და განვითარება სჭირდება.

მანქანური თარგმანის ისტორია

მექანიზებული თარგმანის იდეა ჯერ კიდევ მე-17 საუკუნეში გაჩნდა, თუმცა მკვლევრები, რომლებმაც 1933 წელს პირველად სცადეს მანქანურ სათარგმნ მოწყობილობაზე პატენტი მოეპოვებინათ რუსი პიოტრ სმირნოვი და სომხური წარმოშობის ფრანგი გეორგის არწრუნი იყვნენ. მათი მცდელობა მარცხით დასრულდა, ამიტომაც მსოფლიო მანქანური თარგმანის საფუძვლის ჩამყრელად და მამამთავრად ამერიკელ მეცნიერ უორენ უეივერს იცნობს. მან 1949 წელს 200 კოლეგის წინაშე წარადგინა მემორანდუმი იმის შესახებ, თუ როგორ შეიძლებოდა კომპიუტერულ სისტემას ერთი ენობრივი კოდი მეორით შეეცვალა.

1951 წელს მანქანური თარგმანის კვლევისა და განვითარებისათვის ამერიკის მთავრობამ 20 მილიონი დოლარი გამოყო, ხოლო 1956 წელს ჩატარდება მანქანური თარგმანის პირველი საერთაშორისო კონფერენცია, რომელსაც ამერიკელი, ფრანგი, ბრიტანელი და საბჭოთა კავშირის წარმომადგენელი დელეგატები ესწრებოდნენ. ამავე პერიოდში მანქანურ თარგმანზე მუშაობა იაპონელებმაც დაიწყეს.

თავდაპირველად ავტომატური პროგრამების საშუალებით ძირითადად სამხედრო შინაარსის ტექსტები ითარგმნებოდა, რაც განპირობებული იყო ,,ცივი ომის" მიმდინარეობით და მის მონაწილე სახელმწიფოებს თავიდან არიდებდა სამხედრო საიდუმლოების გაცემა თარჯიმნების მიერ.

ამ პერიოდში არსებული მანქანური პროგრამა გახლდათ ,,ლექსიკონზე დამყარებული პირდაპირი ჩანაცვლების" სისტემა (შედარებისთვის წარმოიდგინეთ, დღევანდელი ონლაინლექსიკონები). ის ძალიან ნელი, მოუხერხებელი იყო და შეცდომებით სავსე თარგმანს ქმნიდა, რომელიც სახელმწიფოს ორჯერ ძვირი უჯდებოდა, ვიდრე ადამიანური რესურსით თარგმნა.

ახალი პარადიგმები

  თანამედროვე მანქანური თარგმანი ორ სისტემას ეყრდნობა _ 1. მაგალითზე დაფუძნებული მანქანური თარგმანისა და 2. სტატისტიკურ მონაცემებზე დაფუძნებული მანქანური თარგმანისა.

მაგალითზე დაფუძნებული მანქანური თარგმანის სისტემა შემდეგი პრინციპით მუშაობს: კომპიუტერში შეყვანილ წყარო-ტექსტს სისტემა ადარებს მისთვის ცნობილი ლინგვისტური კორპუსის მონაცემებს. ძებნის შინაარსობრივად ყველაზე ახლოს მდგომ სიტყვათა შეთანხმებებს და მათ მოდელზე ქმნის სამიზნე ტექსტს.

სტატისტიკურ მონაცემებზე დაფუძნებული მანქანური სისტემა აანალიზებს მასში შეყვნილ სამიზნე ენაზე შექმნილ მილიონობით ტექსტს და გვთავაზობს შესიტყვების ყველაზე ხშირად გამოყენებულ თარგმანს. იგი ასევე ითვალისწინებს სამიზნე ენაში სიტყვების თანმიმდევრობის სინტაქსურ წესებს.

ორივე ამ მეთოდის დადებითი მხარე მათი სისწრაფე და ავტომატურობაა, მთავარი ნაკლი კი ის, რომ შედეგად მიღებული თარგმანი ,,გაურანდავია" და მხოლოდ ზოგად წარმოდგენას გვიქმნის წყარო ენის ტექსტის შინაარსის შესახებ.

თარგმნა და მოამზადა ანი კოპალიანმა

ხელოვანი ქალების საზოგადოება _ 1963 წელი (ნაწყვეტი დაიან ვუდ მიდლბრუკის ბიოგრაფიულ რომან ,,ენ სექსტონიდან")

      1963 wlisTvis en seqstoni ukve damkvidrda amerikis literaturul asparezze, rogorc axali, angariSgasawevi poeti. Semdegi aTi wlis ganmavlobaSi igi miiRebs im prizebis, jildoebis, sapatio wodebebisa da stipendiebis umetesobas, romelTa mopovebac im droisaTvis amerikel poets SeeZlo, xolo misi Semdegi wigni _ ,,rCeuli leqsebi”, romelsac oqsfordis universitetis gamomcemloba beWdavs, mis Semoqmedebas britaneTSic moutans avtorisaTvis friad sasiamovno aRiarebas. warmatebebis mauwyebelma baraTebma zedized daiwyes cvena qlearuoTeris quCis 40 nomeri saxlis safosto yuTSi ianvris dasawyisisaTvis, rodesac gamomcemloba ,,houTon miflinis~ redaqtorma seqstons axara, rom ,,yvela Cemi saunje~ wignis erovnuli dajildoebis nominantTa siaSi moxvda. martSi poetma Seityo, rom man fordis fondis granti miiRo, raTa TeatrisTvis emuSava; am grantis uwindeli mflobelebi enToni heTCi da robert loueli gaxldnen (,,bum, bum,  bum, _ SemosZaxa Cemma gulma, _ es xom uamravi fulia!” _ Tqva Semdeg seqstonma).

      da mainc, yvelaze mniSvnelovani sargebeli, rac ,,yvela Cemi saunjis” wyalobiT SeeZlo mieRo poets, gaxldaT xelovnebisa da literaturis amerikuli akademiis mier dafinansebuli samogzauro stipendia, 6500 dolari, romelic mas erTi weli sazRvargareT gatarebis saSualebas miscemda. seqstoni pirveli iyo, vinc am jildoze waradgines, xolo gamarjvebuli ki maisSi gaxdeboda cnobili. miscemdnen ki?

      rogorc Cans, warmdgen komitets mSvenivrad Seeswavla enis warsuli, maT Soris isic, rom seqstons ar miuRia mniSvnelovani formaluri ganaTleba da miT umetes, arasodes yofila samogzaurod _ swored am ori mizezis gamo es jildo misTvis zedgamoWrilad CaTvales. komitetis wevrebi verc ki warmoidgendnen im pirvel, impulsur reaqcias, romelic seqstons am ambis gagonebisas hqonda: man Tavi kuTxeSi mimwyvdeulad igrZno. eni xom amis meaTedi droiTac ki ver datovebda ojaxs, Tumca amxela pativze uaris Tqma Rimilismomgvrel sisuleled moeCvena. igi manam Cioda da mosTqvamda qmris gasagonad, sanam man colis gasaocrad ar Tqva, rom, misi azriT, aseTi Sansi cxovrebaSi erTxel eZleva adamians da amitom ens uari ar unda eTqva amaze. sabolood, gegmebi ase dalagda: seqstoni am fuls gauyofda sendi rouberts, romelic ganviTarebas CamorCenil bavSvebTan muSaobis sababiT miatovebda samsaxurs. eni imogzaurebda rogorc poeti, xolo sendi sazRvargareTul sulierad avadmyofTa klinikebs moinaxulebda. isini zafxulis bolos gaemgzavrebodnen.

      maisisaTvis ,,Cemma yvela saunjem” sayovelTao aRfrTovaneba da miTqma-moTqma gamoiwvia _ seqstons interviuebi CamoarTva adgilobrivma presam, radiom da televiziam. xelovnebisa da literaturis amerikulma akademiam niu-iorkSi didi wveuleba moawyo, romelzedac gamoacxada, rom samogzauro stipendiiT dajildovda ,,en seqstonis unikaluri, individualizmiT gajerebuli, yvelasagan gansxvavebuli Semoqmedeba, romelSic sityvisa da koncefciis mgznebareba da sicxade Serwymulia uCveulo musikalurobasTan.” amas mohyva robert louelisa da elizabeT harduikis mier dagegmili miRebebi viwro wrisaTvis, romelzedac niu-iorkis naRebma literaturulma sazogadoebam moiyara Tavi: lilian helmani, stenli kunici, merien muri da ase Semdeg. seqstoni ,,houTon miflinis” sareklamo agents exumreboda, rom ise mieCvia mdidrebTan da cnobilebTan Tavisi wignis egzemplariT, rogorc Sokoladis yuTiT xeldamSvenebuls evlo, ar iqneboda urigo, erTi cali Jaklin kenedisTvisac gaegzavna TeTr saxlSi: ,,ganaTlebuli vinmea, Tanac qalia, dedaa, masac xom moukvda mama? garda amisa, qmari masaCusetseli yavs.”

      Tumca dajildoebis ceremonialis warmodgenam seqstons isev aubnia Tavgza:

_ sanam citatebs waikiTxaven, scenaze unda vidge, _ uTxra man eqim orns, _ leqss rom vambobde, Tavdajerebulad avidodi scenaze da sanam bolomde CavikiTxavdi, yvela Cems ferxTiT iqneboda. magram iq ZegliviT  dgoma?! da mere kidev didi koqteilis wveuleba! (,,da ra moxdeba, Tu Seirxevi? _ gaukvirda eqim orns, _ kargi manerebisTvis gaZleven jildos?”). seqstoni xvdeboda, rom mas xalxisaTvis gankuTvnili ori mkveTrad gansxvavebuli rolidan erT-erTi unda aerCia _ an patara gogonasi, an vampiris. bavSvis roli zedgamoWrili iyo Sin interviuebis Casawerad: ,,rodesac ,,boston gloubis” Jurnalisti movida, me patara gogosaviT gamowyobili davxvdi: ,,fexSiSveli, sul sxvanairi _ varaudic ar SeeZlo, rogori sxeuli SeiZleboda mqonoda.” magram niu-iorkisTvis man sul sxvanairi kostumi SearCia _ tvidis moiisfro pijaki, mis SigniT ki kiserze TasmiT Sekruli, uzurgo da umklavebo topi: ,,mowiTalo-iisferi, Rrmad gulamoWrili da Sokismomgvreli; lifs zonrebis gareSe Cavicvam; topi zurgze welamde iqneba moxsnili. yvelaferi kargad davgegme. rogorc ki cotas Sevxurdebi, pijaks gaviZrob.” seqstoni amtkicebda, rom Tuki ganizraxavda, adamianebisTvis Tavisi namdvili saxe eCvenebina, patara gogosaviT Cacmuli da uqulso fexsacmelebiani gamoCndeboda maT winaSe: ,,roca patara gogod viqcevi xolme, sxeuli aRar maqvs! ver avxsni, magram asea.”

            ramdenime adamianis fsiqologiuri gverdSi dgoma exmareboda seqstons, am etapze ,,patara gogona’’ daeTrguna, TumcaRa gansakuTrebul mxardaWeras igi mainc Tavisi redklifis instituteli kolegebisgan iRebda. orives, masac da kuminsac, 1962-63 saswavlo wlis meore semestrSi leqciebis kursi misces. momdevno seqtemberSi ki kidev erTi sayrdeni gauCnda san-franciskoeli mwerlis, tili olsenis saxiT, romlis Semoqmedebasac seqstoni ukve icnobda: misi moTxroba ,,gamocana miTxari” 1960 wels seqstonis ,,jigis cekvis” gverdiT daibeWda ,,niu uorld raiTingSi”. ,,gamocana miTxarim” myisve daikava adgili seqstonisTvis wmindaTawminda teqstebs Soris. arc olseni datova gulgrili seqstonis nawarmoebma, poetis suraTi ,,sagiJeTis” ukana ydidan amoWra da saweri magidis zemoT kedelze gaakra tolstois, hardis, uitmenis, kolviCis  da sxva ,,qomagTa da msajulTa” suraTebis mxardamxar.

ormocdaaTi wlis olseni redklifSi yvelaze ufrosi iyo, garda amisa, igi sruliad gansxvavebul socialur garemoSi cxovrobda. cota xanSi man aRmoaCina, rom jon Civeris personaJebis msgavsad, TiTqmis yvela redklifeli swavluli fsiqoanalizis seansebze dadioda da iziarebda qalTa Sesaxeb Seqmnil Teoriebs, romlebic saTaves froidis anda adamianuri motivaciis amxsneli sxva maskulinuri moZRvrebebisagan iRebdnen. gansakuTrebul midrekilebas froidistuli ideebis mimarT maqsin kumini iCenda. Tavis saleqcio kursSi igi froids ganixilavda da surda, rom misi megobrebic aRfrTovanebulni yofiliyvnen naSromebiT _ ,,civilizacia da misi xarvezebi” da ,,ego da pirovneba”. magram, rodesac im wels beti fredinis ,,qaluri mistika” gamoica, romelmac institutSi azrTa didi sxvadasxvaoba gamoiwvia, wignis avtoriseulma fsiqoanalizis kritikam kuminis azrovnebaSi revoluciuri gardatexa gamoiwvia. mogvianebiT igi seqstons swerda:

,,mokled, am ,,qalur mistikas” xelidan ver vagdeb. vgiJdebi am mweralze. zusti, zusti, zusti [...] bolo sami wlis gadasaxedidan, rac am axalbeda studentebs vaswavli, vxvdebi, rom yvelaferSi marTalia: apaTia, gulgrili damokidebuleba nebismieri abstraqtuli ideisadmi, calmxrivi ganviTareba _ kacis Sebmisa da bavSvebis keTebis sufTa dedakacuri miswrafeba _ sxva maT araferi amoZravebT. magram yvelaze magari mainc ,,zigmund froidis seqsualuri solifsizmia” [...] me saerTod ver vitan froidizms.”

seqstonis msgavsad, arc olsens hqonda kolejis diplomi, Tumca stenfordis universitetSi weris kursi mihyavda _ romanist riCard skoukrofis asistenti gaxldaT. mas da seqstons kidev erTi saidumloc akavSirebdaT, modidan gadasuli poetebis siyvaruli: ,,Carlz riveris sanapiroze davseirnobdiT, Semodgomisgan fernacvali Wadrebis CrdilSi; maSin pirvelad vatarebdi Semodgomas axal inglisSi, _ ixsenebs olseni, _ me sara tisdeilis strofi wavukiTxe da enma miTxra: ,,ese igi, Senc giyvars misi leqsebi! magram icode, aravisTan, aravisTan wamogcdes!” ,,ra xdeba?” _ vkiTxe me. da man miambo, rom erTxel holmsis jgufSi wamouroSavs, sara tisdeili momwonso da iqve gaunaTlebiaT, rom tisdeili araraoba iyo... ase SevyeviT saubars Cveni cxovrebis poetebis Sesaxeb. aRaraferi gvqonda dasamali da samarcxvino. erTmaneTis TvalSi sara tisdeilisa da edna sent vinsent mileis siyvaruli verafers gvaklebda.”

gansakuTrebulad axlo kavSiri seqstons barbara suonTan hqonda, igi erT-erTi gaxldaT im or mxatvarTagan, romlebic suonis qiliknarevi terminiT ,,naReb sazogadoebas”, anu redklifel swavlulTa pirvel nakads miekuTvnebodnen. suoni adamianebs xatavda da ise ecnoboda. ,,eni mzeTunaxavi iyo da me jiutad vcdilobdi, Cavwvdomodi, ra iyo am mSvenieri saxis miRma, _ ixsenebs igi, _ veraferi Seedreba moments, rodesac portretis xatvisas adamianis Sinagan samyaros xsni. sasaciloa, magram es cotaTi fsiqoanalitikosTan vizits hgavs. me vsvam kiTxvebs da Cemi menatureebi uceb CemTvis da Tavad maTTvisac moulodneli kuTxiT amJRavneben Tavebs da es imis bralia, rom ician, viRac akvirdeba maT.” droTa ganmavlobaSi, rodesac isini damegobrdnen, suonma ramdenime Jurnal-gazeTisTvis seqstonis portreti Seqmna da tili olsenis azriT, yvelaze namdvili enisakenac gaigno gza: ,,iSviaTad Tu minaxavs qalebs Soris iseTi mSvenieri urTierToba, rogoric barbarasa da ens hqondaT, _ ambobda olseni, _ barbaras gverdiT eni uaRresad bunebrivi xdeboda, albaT, aseTi Tavis SvilebTan Tu iyo. barbara sxva samyaros binadaria”.

redklifSi yofnisas seqstonma suonis erT-erTi adreuli liTografia, ,,musikosebi” iyida da Tavis kabinetSi Camokida. suraTze ori kaci ukravs sasule instrumentebze, ,,ukana fonze ki iseTi ukuneTia, rac ginda, SegiZlia is warmoidgino, _ xumrobda suoni, _ gulaxdilad rom giTxraT, eqsperimentebs vatarebdi liTografiis faqturaze.“ seqstonma ki am namuSevars leqsi miuZRvna _ piris Rrudan xelaxla dabadebis mouxelTebel fantaziaze agebuli _ SesaZloa, es fsiqoTerapiis metaforac iyoso, _ kuminma ivarauda. madlieri suoni aRfrTovanda, gaaogna seqtonis namuSevarma: ,,eni Cems samyaroSi tornadosaviT Semobzrialda; iqauroba ariv-daria, aazanzara, demoniviT daepatrona yvelafers. rasakvirvelia, me Wkua davkarge am leqsze.“ barbara suonis saxiT seqstonma, meri greis sityvebiT rom vTqvaT, Tavisi msgavsi ,,radio-telefoni” ipova. am orma xelovanma wlebis manZilze mravaljer iTanamSromla, sxvaTa Soris, barbara suons ekuTvnis seqstonis krebulebis: ,,icocxle an mokvdi”, ,,sigiJis wigni” da ,,sikvdilis ubis wignakebi“ yda da posterebi, ,,transformaciebis” ilustraciebi.

1963 wlis 12 Tebervals amerikuli gazeTebi oriode fraziT iuwyebodnen, rom londonSi poeti silvia plaTi gardaicvala. bostonelebisTvis ki es gulTan misatani ambavi iyo da bostonis literaturul wreebSi didi miTqma-moTqma gamoiwvia. TumcaRa sikvdilis mizezad pirvelad pnevmonia daasaxeles, zogierTi eWvobda, rom es TviTmkvleloba iyo da iyo kidec: plaTi asfiqsiiT daiRupa, gazis RumelSi TavSerguli. ramdenimes yuri moekra, rom ted hiuzi viRac sxva qalTan wasuliyo da umetesoba am TviTmkvlelobas berZnuli tragediis Targze gamoWril, paTetikur da Tavzardamcem SurisZiebad aRiqvamda. isini, vinc plaTis bolo xanebis Semoqmedebas icnobdnen, kidev ufro gaognebulni iyvnen, rom man swored maSin daasrula sicocxle, rodesac sakuTari ganuzomeli, yvelasagan gansxvavebuli poeturi niWi bolomde gaacnobiera.

seqstonis Soki kidev ufro piraduli iyo, vinaidan plaTis iSviaTi, magram megobruli werilebi cxovrebis sixaruliT savse Canda: ,,sofelSi davsaxldi fridasa [plaTis qaliSvili] da 6 Tvis Zalian sayvarel vaJTan, nikolasTan, erTad, skebs vuvli, kartofili momyavs da xandaxan bi-bi-sisTvis CarTvebs vakeTeb.” 1963 wlisTvis plaTs yvela is ambicia hqonda axdenili, romlis Sesaxebac is da seqstoni oTxi wlis win, louelis gakveTilebis Semdeg ricSi, sasmelis TanxlebiT laparakobdnen: inglisSi cxovrobda da dedobas, diasaxlisobasa da mwerlis karieras mSvenivrad uTavsebda erTmaneTs. aseTi ambiciebi stabilur janmrTelobas moiTxovs adamianisagan, xolo plaTisagan aseve iTxovdnen uari eTqva sastik midrekilebaze, midrekilebaze, romelsac seqstoni xorciel ltolvas adarebda _ es iyo TviTmkvlelobisadmi midrekileba. plaTis sikvdilis cnobam maTi wlebiswinandeli saubrebis tkbili mogonebebi gauRviZa, romelTaganac man leqsi gamoadno, saTauriT ,,silvias sikvdili” da Semdeg memuarebSidac aRwera.

plaTis sikvdilma daasevdiana seqstoni, magram amasTanave sikvdilis is survilic amoutivtiva, arasdrosac rom ar yofila mis arsebaSi Rrmad Camarxuli. TviTmkveleloba, _ daaskvna man, _ narkotiks hgavs: ,,narkomans ar SeuZlia axsnas, ratom unda narkotikis miReba; ar arsebobs WeSmariti mizezi, _ uTxra man eqim orns (seqstonis fsiqiatri _ mTargm. Sen.). eqimi SeewinaaRmdega: _ ,,rogor ar arsebobs: narkotiki damokidebulebas iwvevs.” ,,TviTmkvlelobis survilic asevea,” _ SeniSna seqstonma, magaliTad ki Tavisi megobari silvia plaTi moiyvana: ,,mas TviTmkvleloba sisxlSi hqonda. zustad ise, rogorc _ me. iseve, rogorc mraval Cvengans. ubralod, Cven gagvimarTla, ar varT ayolili am survils da raRac Tu viRac gvaiZulebs, vicocxloT.” seqstonis fsiqiur mdgomareobas im periodSi amyarebda redklifis institutis xelovan qalebTan misi bednieri TanamSromloba, axali SemoqmedebiTi SesaZleblobebi da performeris niWi, romelic sul ufro da ufro did auditorias izidavda, magram plaTis sikvdilma igi misi Zveli akviatebisagan gamowveul TviTganadgurebis damyayebul WaobSi daabruna: ,,silvias sikvdili ar masvenebs, _ uTxra man eqim orns, _ mec imaves Cadenis survils miCens! man Cemi kuTvnili miiTvisa. es sikvdili Cemi iyo! ra Tqma unda, misic, magram Cven orive vcdilobdiT misgan Tavis daRwevas, rogorc Tqven cdilobT sigaretis mowevas daaneboT Tavi.”

უილიამ ფოლკნერი

დროშები მტვერში

...ბაიარდ სარტორისმა ფეხები  ჩუსტებში წაჰყო. _ ტოდის ჭიქა მომიტანე, საიმონ. _ შემდეგ კი არხეინი ტონით მამიდამისს მიუტრიალდა: საიმონმა თქვა, შუადღის მატარებელს ბაიარდი ჩამოჰყვაო. _ მაგრამ მისს ჯენი კვლავ საიმონს ესხმოდა თავს.
_ აქ მოდი, ჩექმები აიღე და ღუმელთან დადე გასაშრობად, _უბრძანა მას. საიმონი შემობრუნდა, გვერდულად სწრაფად მიუახლოვდა ღუმელს და ჩექმები წამოკრიფა. _ და ეს ძაღლები აქედან მოაშორე! _ თქვა მისს ჯენიმ, _ კიდევ კარგი, ბაიარდს ჯერჯერობით თავისი ცხენი არ შემოჰყავს სახლში. _ იმავე წამს ბებერი ძაღლი ზეზე წამოიმართა და უფრო ახალგაზრდაც გაუბედავი სიმკვირცხლით გაჰყვა მას უკან, იმავე თვალთმაქცური სიდინჯით გაიძურწა, როგორითაც ბაიარდ სარტორისი და საიმონი ემორჩილებოდნენ მისს ჯენის უდრეკ ნებას.
_ საიმონმა თქვა. . . _ კვლავ წამოიწყო ბაიარდმა.
_ სისულელე თქვა მაგ საიმონმა, _ მოუჭრა მისს ჯენიმ. _ სამოცი წელია საიმონის გვერდით ცხოვრობ და როგორ ვერ ისწავლე, რომ ამისი არაფერი დაიჯერება?! _ და იგი ოთახიდან გაჰყვა მეეტლეს და სამზარეულოში, სანამ საიმონის მაღალი მოყვითანო ქალიშვილი ბისკვიტისაკენ გადახრილიყო, ხოლო საიმონი მინის ტოლჩაში სუფთა წყალსა და დაჭრილ ლიმონს აზავებდა და მერე ამ ნაზავს, საშაქრესა და ორ მაღალ ჭიქას სინზე აწყობდა, მისს ჯენი ზღრუბლთან იდგა და იმას, რაც საიმონის გაჭაღარავებული თმისაგან დარჩენილიყო, კიდევ უფრო აზამბარებდა. სიტყვისათვის ჯიბეში ხელს ისედაც არასოდეს ჩაიყოფდა, მაგრამ როდესაც მრისხანება შემოაწვებოდა, ყოველგვარი ძალისხმევის გარეშე დანავარდობდა ხოლმე გრანდიოზულ სიმაღლეებში. მას ეკუთვნოდა ის ძლევამოსილი სიცხადე და ფერადოვანი უბრალოება, რომელიც დემოსთენესაც შეშურდებოდა, რომელსაც თვით ჯორიც კი ჩასწვდებოდა და რომელიც ყველაზე გონებაჩლუნგ ადამიანზედაც კი უცებ მოახდენდა შთაბეჭდილებას; და ამ მჭევრმეტყველების ნაკადქვეშ მოქცეული საიმონის თავი ნელ-ნელა უფრო და უფრო იდრიკებოდა და ჩვეული განსმდგომის სიამაყე და თავდაჯერება ბუმბულივით სცვიოდა მის უმწეო არსებას, სანამ სინს ხელი არ წამოავლო და ოთახიდან არ გაძუნძულდა. მისს ჯენის ხმა, გამალებითა და დაუზარელად რომ აფრქვევდა საიმონის, ელნორასა და ყველა მათი შთამომავლისათვის განკუთვნილ შეგონებებს, გაფრთხილებებსა და სამომავლო რჩევებს, რომლებიც აქტუალურობასა და პრობლემურობას კიდევ რამდენიმე წლის მანძილზე შეინარჩუნებდნენ, ბოლომდე მიაცილებდა მას.
_ და შემდეგისათვის, _ დაასრულა მისს ჯენიმ, _ შენ ან ვიღაც რკინიგზის მუშა ანდა ვინმე კონდუქტორი თუ შიკრიკი ბიჭი რამე ისეთს დაინახავთ ან გაიგონებთ, რაც, შენი აზრით, პოლკოვნიკს დააინტერესებს, ჯერ მე მითხარი ხოლმე: და მერე მე ვიცი, რასაც ვიზამ.” მან, გული რომ დაეჯერებინა, კიდევ ერთხელ გადაუბრიალა თვალები ელნორას და ბიბლიოთეკაში დაბრუნდა, სადაც მისი ძმისწული ფრთხილად ურევდა შაქრიანსა და წყლიან ჭიქებს.

ვარგიტასი და ძალიან, ძალიან ცუდი გოგო

ჩვენ, ესპანურენოვანი ლიტერატურის პერსონაჟ გოგონებს, ბოლო ორი საუკუნეა ერთი წინაპარი გვყავს. არადა, ეს გოგო ფრანგულ ენაზე დაიბადა და ეროვნებითაც ბოშა იყო, მაგრამ, მიუხედავად ამისა,  დღემდე ესპანელებისა და ლათინოების ცხელსისხლიანობის სტერეოტიპის აფრიალებული დროშაა და მისი მოდიფიკაცია ესპანურენოვანი მწერლისთვის თითქოს სავალდებულოც კია. რატომ ოცნებობს ყველა მამაკაცი ქალზე, რომელიც მას თავბრუს დაახვევს, გამოიყენებს, უღალატებს და გულს ატკენს, რა არის კარმენში მათთვის ასეთი მიმზიდველი, ვერ გეტყვით. ალბათ, მაზოხისტები არიან.
ეს ამბავიც ერთ მაზოხისტსა და ერთ სადისტზეა, მაგრამ სანამ მაზოხისტი გახდებოდა, ეგ ბიჭი ჩემი ვარგიტასი იყო.
ვისაც საყვარლის საფლავი გიძებნიათ და ვერ გიპოვიათ, რამეთუ დაკარგულიყო, თქვენ იცით, ტანჯვა რა არის...
ვისაც მატყუარა გიძებნიათ, რადგან თქვენს პირმშოს ეძინებოდა, გაჰყვიროდა და ტირილით თვალებს ითხრიდა და ვერ გიპოვნიათ, თქვენც იცით, ტანჯვა რა არის...
მაგრამ უფრო დიდი სატანჯველიც არსებობს, როცა მერვეკლასელი წიგნის ჭია ხართ და ბებიის წიგნის კარადაში ნაპოვნ 1985 წლის ,,საუნჯის" ერთ-ერთ ნომერში სასწაული, სუნთქვისშემკვრელი რომანის შუა ნაწილს წაიკითხავთ და ვერსად იპოვით მის დასაწყისსა და დასასრულს.
იმ პერიოდიდან მოყოლებული 2000-იანების პირველი წლების ჩათვლით ქალაქის ბიბლიოთეკებში ერთი გოგო შეიძურწებოდა ხოლმე და კითხულობდა, მარიო ვარგას ლიოსას ,,დეიდა ხულია" თუ გაქვთო, აჰ, არაო, არც გაგიგონიათო, კარგი, ბოდიშიო და გამოიძურწებოდა უკან.
ბოლოს გოგომ ერთი ბიჭი გაიცნო, რომელმაც დაიტრაბახა, სარდაფში ,,საუნჯის" ყველა ნომერი მიწყვიაო. ჰოდა, გოგო თუმცა ზოგადად ძალიან მოუხერხებელი იყო, ბიჭი კი მეტად უჟმური, მაინც მოხდა ისე, რომ მან სარდაფიდან ,,დეიდა ხულიას" დასაწყისი და დასასრული ამოიტანა.
ალბათ, ვარგიტასი არ ყოფილა ისეთი ბედნიერი, როცა პირველად დეიდა ხულიას აკოცა, როგორიც მე ვიყავი, როცა ბოლობოლო ეს რომანი თავიდან ბოლომდე წავიკითხე. ამ მომენტს მარიო ვარგას ლიოსა მოგვიანებით ასე აღწერს:
,,სულ იმეორებდა, რომ როგორც კი კარგ გასამრჯელოს აიღებდა, პერუში სამოგზაუროდ წავიდოდა. კუსკოსა და მაჩუ-პიქჩუზე უფრო ლიმური უბნის, მირაფლორესის, ნახვა უნდოდა, რომლის შესახებაც ამდენს ვუამბობდი."
მერე ,,ხულია დეიდა" წიგნად გამოვიდა, მაშინვე ვიყიდე და თაროზე შემოვდე, აღარ წამიკითხავს, რადგან ერთ მდინარეში ორჯერ ვეღარ შედიან.
ვეღარ შედიან, მაგრამ ,,ცუდი გოგოს ოინების" გამოცემის ამბავი რომ გავიგე, მაინც ავცმუკდი. ამჯერად ქალაქის ყველა მაღაზიაში შევდიოდი და თუმცა იგი ჯერ არ მიეღოთ, აღარ ავღელვებულვარ, ახლა უკვე ვიცი, რომ ყველაფერი მოთმინების ამბავია. ,,წიგნის ფესტივალიდან" წამოვაყოლე ხელს, ალბათ, ოც სხვა წიგნთან ერთად და მაინც იმ ოცთაგან ის გახდა პირველი, რომელმაც ჩემს თავსასთუმალთან დაიკავა ადგილი და ირაკლის მიერ ფურცლების ამოხევის პირველი პატივიც მან ირგუნა.
და როგორც რიკარდოსთვის იყო ყოველ შეხვედრისას, ცხოვრების ყველა ეტაპზე, ძველებურად საყვარელი ჩილელი გოგო, ისეთივე აღმოჩნდა ჩემთვის მარიო ვარგას ლიოსა.
ამ რომანში ვარგიტასი უკვე დიდი ბიჭია, მირაფლორესიდან პარიზში აღმოჩნდება, სადაც ოცნებას ისრულებს, სხვენში ცხოვრობს და ნახევრად შიმშილობს.
რომანის სიუჟეტი რაღაცით მოგვაგონებს ცნობილ ესპანურ ფილმს ,,სიყვარული სახიფათოა თქვენი ჯანმრთელობისათვის": მთავარი გმირი მთელი ცხოვრების განმავლობაში რამდენჯერმე ხვდება და კარგავს თავისი ცხოვრების ქალს, ყოველი ხელახალი შეხვედრისას კი ის ქალი სრულიად განსხვავებულია და ბოლობოლო მაინც იგივე: პატივმოყვარე, ხარბი და გაუწონასწორებელი. ბოლოს ყოველთვის რჩება გოგონად, რომელიც ბავშვობაში შიმშილობდა.
გოგონებს, რომლებიც ბავშვობაში შიმშილობდნენ, მილიონობით წარმოშობდა პერუ მაშინაც და ახლაც. ამ რომანით მარიო ვარგას ლიოსა სინდისს იწმენდს სამშობლოს წინაშე, რომელსაც გაექცა. რომელიც ღატაკი და უბედური იყო და აღარაფერი ეშველებოდა. მან მიატოვა ღარიბი სამშობლო,სანაცვლოდ  კი სიღარიბის გამო ათჯერ მიატოვა საყვარელმა ქალმა. ამ ქალსაც ჭირივით სძულს პერუ, რომელმაც მთელი ცხოვრება მოუწამლა, ყველა და ყველაფერი იქნება: ჩილელი გოგო, კუბელი რევოლუციონერის საყვარელი, ფრანგი დიპლომატის ცოლი თუ იაკუძას შეფის სათამაშო, ოღონდ პერუელი ღატაკი ოტილიტა აღარ იყოს.
ეს წიგნი რომ ჩემთვის არის შექმნილი, ამაზე ისიც მეტყველებს, რომ მასში ბევრს ლაპარაკობენ თარგმანზე. აი, რას ამბობს ჩვენზე ჩვენი ძმობილი თოლმაჩი (რაც, თურმე, სინქრონულ მთარგმნელს ნიშნავს) სოლომონ ტოლედანო:
,,თუ უცაბედად ვიგრძენით, რომ ვკვდებით და საკუთარ თავს შევეკითხებით: რა კვალი დავტოვეთ ამ საძაღლეთში? ღირსეული პასუხი იქნება: არავითარი, არაფერი გაგვიკეთებია, მხოლოდ სხვების ნაცვლად ვლაპარაკობდით".
აი, რას ამბობს იგი მხატვრულ თარგმანზე:
,, ლიტერატურული მთარგმნელი მწერლობის ასპირანტია, ასე ვთქვათ, თითქმის ყოველთვის _ შეუმდგარი მწერალი...არ უარყო შენი _ უჩინარი კაბალიეროს _ მდგომარეობა, თუ, რა თქმა უნდა, მათხოვრად არ გინდა იქცე".
მთარგმნელების გახსენებაზე აუცილებლად უნდა აღვნიშნოთ ლანა კალანდიას მშვენიერი თარგმანი. თუმცა ესპანურის ინჩიბინჩი არ გამეგება (ხომ არ მესწავლა?), ის და ,,დეიდა ხულიას" მთარგმნელი, ამირან გაბისკირია, იმდენად ერთნაირ ენობრივსა და სტილურ ქსოვილს ქმნიან, ადვილი მისახვედრია, რომ ორივემ შეძლო ლიოსას ტყავში შემძვრალიყო და გაუჩინარებულიყო.
ერთი კია, ამ ნაწარმოებმა კიდევ ერთხელ დამარწმუნა, რომ რთულია საქმეა ქართულ ენაზე ეროტიკული პასაჟების თარგმნა, შესაბამისი ლექსიკა ჯერაც არ შემუშავებულა (მიუხედავად იმისა, რომ სულ უფრო და უფრო ხშირად გვჭირდება იგი მთარგმნელებს), და რასაც ვიყენებთ, მეტ-ნაკლებად ხელოვნურად ჟღერს.
ეროტიკაზე გამახსენდა, ეცადეთ ეს წიგნი ბავშვს ხელში არ ჩაუვარდეს, ყოველ შემთხვევაში, ისეთს, უკვე კითხვა რომ იცის. სწორედ ამ მიზეზით არ მოხვდა ეს ბლოგიც ჩემი საყვარელი ,,მასწავლებლის" გვერდზე.
2010 წელს მარიო ვარგას ლიოსა ნობელის პრემიის ლაურეატი გახდა და მის მიმართ ინტერესი გაასმაგდა, მათ შორის, ქართულ საზოგადოებაშიც. მაიკო კუდავამ მითხრა, რომ ,,ცუდი გოგოს ოინები" წიგნის ფესტივალზე ,,ინტელექტის" სრულუფლებიანი ბესტსელერი გახდა.
მე კარგი გოგო ვარ, მე დიდი ხნით ადრე მიყვარდი, ვარგიტას...

ვახუშტი კოტეტიშვილის ამბებიდან

ლექსო პაპა და ვახუშტის ბიძაშვილი, ცნობილი ენათმეცნიერი და ცნობილი ენამწარე შინაბერა, იათო კოტეტიშვილი, კარგად შეხუმრებულები იყვნენ. ლევან ღვინჯილიამ იმ წელს დაამთავრა უნივერსიტეტი და ენათმეცნიერების ინსტიტუტში გაანაწილეს სამუშაოდ. ლექსო პაპამ უთხრა, ერთი ქალი ვიცი, ატრიალებს მაგ ინსტიტუტს, იმ ქალთან წერილს გაგატან და უბატონოდ ხმას ვერავინ გაგცემსო. წაიღო ლევან ღვინჯილიამ დალუქული კონვერტი, გახსნა იათომ და წაიკითხა ,,რეკომენდაცია":

,,კოტეტიაანთ იამზეს
 ჭინჭარაულის მუქარა:
შე უქმარ-უქნარ-უქნარა
ამ ყმაწვილს არა უქნა რა!"

თამამი პოსტი ანუ სამი კომპლიმენტის ამბავი

კომპლიმენტი მეორე

ეს ამბავი დიდი და მძიმე სიცარიელის შეგრძნებისას დაიწყო და დიდი და მძიმე სიცარიელის შეგრძნებით დასრულდა. ამ ამბის შემდეგ კი ვისწავლე, რომ ყველა სიცარიელე დროებითია და მას დღესასწაული მოჰყვება, რომელიც შემდეგ ისევ შეიცვლება ყოვლისმომცველი სიცარიელით და მოდით, კარგად დავასრულოთ, მას ისევ მოჰყვება დღესასწაული. . . 

უნივერსიტეტი ახლდადამთავრებული მქონდა და ჯერ უმუშევარი ვიყავი, მაგრამ ვაღიაროთ, სამუშაო ყოველთვის მეორეხარისხოვანი იყო ჩემთვის, უბრალოდ, პირადი ცხოვრების მტკივნეულ იმედგაცრუებაზე  პროფესიული წარუმატებლობა ცეცხლს ასხამდა. სახლის ტელეფონმა რომ დარეკა, მახსოვს, მტვერსასრუტი მეკავა ხელში და არც გამომირთავს, ისე ავიღე ყურმილი. ვახუშტი კოტეტიშვილმა ერთ კვირაში თავისთან მხატვრული თარგმანის მასტერკლასებზე დამიბარა  .

ერთი კვირა ფრიად ამბივალენტური ცნებაა გოგოსთვის, რომელსაც მნიშვნელოვანი შეხვედრა აქვს დანიშნული: თან ძალიან შორსაა, თან კი სრულებით არაა საკმარისი სათანადოდ მოსამზადებლად. ასეა თუ ისე, პირველი შეხვედრისას დაძაბული ვიჯექი _ ჩემთვის, სულ ჩემთვის, თვითონ კი ენაწყლიანობდა, თავს აწონებდა ახალ მოსწავლეებს, ერთი ეს მომიგდო, ნუ გეშინია, თუ გამიღიმებ, მსუბუქი ყოფაქცევის არ მეგონებიო. გავიღიმე, ოღონდ გუნებაში _ მშვენივრად ვიცოდი, მალე შემამჩნევდა და კარგად დამიმახსოვრებდა კიდეც და ირონიული მზერით ვუპასუხე მის ხუმრობას. არ ესიამოვნა და მეტი არც მოუხედავს ჩემკენ. 

როცა პირველი საშინაო დავალება მოგვცა, ვიგრძენი, დადგა დრო, ჩემი სითამამე გამემართლებინა. აი, ის თარგმანიც:
ოცნებები

იქ, სადაც ღვთისგან მიტოვებულ, უბადრუკ სახლაკს

გარს ერტყა ღობე, შეეკლილი ხმელი ხიწვებით,
ბებერი ყვავი და ბეჩავი, ბოგანო გლახა
აღმაფრენაზე საუბრობდნენ თავდავიწყებით.

ბებერი ყვავი, ძველთაძველი დარდით აღსავსე,
ჟრჟოლადავლილი უყვებოდა დაკონკილ გლახას,
რომ მან, მთვლემარემ ძველი კოშკის ნაპარტახალზე,
ენით უთქმელი, საოცარი ზმანება ნახა.

რომ ცის თაღებში მონავარდეს, ნებიერს ბედის,
აღარ ახსოვდა სიღატაკე მათი სახლაკის,
რომ თავად იყო მშვენიერი, ქათქათა გედი
და უფლისწულად ქცეულიყო გონჯი გლახაკი.

გლახა ტიროდა, ქვითინის ხმა უხშობდა ყურებს,
მოძალებული ბინდი ნათელს სტაცებდა მიჯნას,
და გზად ჩავლილი დედაბერი, მათი შემყურე,
შეჩქვიფებული აჩქარებით იწერდა პირჯვარს..

მოეწონა. რომ წავიკითხე, ფიზიკოსმა ვასომ გამოაცხადა, მორჩა, სხვები აღარ ვკითხულობთო და ბავშვებმა მომარჯვებული ფურცლები შეინახეს. შენი სახელი გამახსენეო, ვახუშტიმ. ,,ანი კოპალიანი, ანი კოპალიანი" _ ორჯერ გაიმეორა და როგორც იქნა, დამიმახსოვრა. 

მერე დიდი მეგობრობის ხანა დაიწყო. ,,სმასტერკლასები", როგორც მზეო უწოდებდა, დღესასწაული: ძველი ამბების გახსენებებით, შაირობებით, ჩუბჩიკას ექსტრაორდინალური სტუმრობებით, ნიკა ჯორჯანელის და მასწავლებლის შეხლა-შემოხლით პოეზიის შესახებ, სიცილით, ბევრი სიცილით და რაც მთავარია, ბევრი ლექსით _ ის ნამდვილად იყო ერთადერთი ჩემს ჯერჯერობით მაინც ნაცნობებს შორის მაინც, ვინც ლექსის ნამდვილი წაკითხვა იცოდა. 

ცვეტაევას ,,ეჭვიანობის მცდელობა" რომ წაგვიკითხა, მახსოვს აივანზე გავედი და კლასისგან დამალული ცრემლიანი სახე თბილისისკენ მივაბრუნე. მერე ვთარგმნე ეს ლექსი და ასე აილოკა ყველა ჭრილობა სულმა: ,,რომ ლექსი შველის ყოველგვარ ტკივილს. . ."

ბატონი ვახუშტის კომპლიმენტებს მუდამ ცალი ყურით ვისმენდი და ცალყბა მადლობას ვუბრუნებდი _ ძალიან საყოველთაო რამ იყო იმისთვის, რომ მართლა დამეჯერებინა.

მაგრამ, ერთ დღესაც, შენ სანდო გოგო ხარო, მითხრა _ ეს სხვანაირი კომპლიმენტი იყო. ,,სანდოს" გალანტურობისთვის არ ეუბნებიან გოგონას. არა, სანდომიანიც ხომ ხარ, _ გამოასწორა მაშინვე, _ მაგრამ სანდოცო. მერე უცებ ანცი კილო მოიშორა და ღრმად ჩაფიქრდა.  ,,შეიძლება ჩემი ხანგრძლივი გამოცდილებით ითქვას, რომ შენსავით ერთდროულად სანდო და სანდომიანი ქალები ძალიან იშვიათია" _ თქვა ბოლოს წარბშეკრულმა და თითქოს შეწუხებულმა.

ეს იყო მისი პირველი ნამდვილი კომპლიმენტი. მერე კი, როცა უკვე გადავლილ ქარიშხლებზე ვუამბე, მან მასწავლა, რომ მე ღირსეული გოგო ვიყავი, ანუ ღირსი ყველაზე საუკეთესო დამოკიდებულებისა მამაკაცთა მხრიდან.

მერე მისი მოხუცი სხეული და ახალგაზრდა სული ვეღარ მორიგდნენ. არდადეგებზე ლეჩხუმში მყოფს დამირეკა ჩემმა დეიდაშვილმა, რომ რესპუბლიკური საავადმყოფო გადავსებული იყო ომში დაჭრილი ჯარისკაცებით და სხვათა შორის მითხრა, რომ იქვე ვახუშტისა და მზეოსაც მოკრა თვალი. მეორე დღეს ელიმ, ჩემმა მეგობარმა, მომწერა მოკლედ მისი გარდაცვალების ამბავი.

პარიზი არის დღესასწაულიო, მე კი პარლამენტის აღმართთან (ფუი, ეშმაკს!) მეწვევა ხოლმე დღესასწაულის მოლოდინი და ორ ნაბიჯში გადაივლის ხოლმე.

თუმცა ერთი რამაც ვიცი, ცხოვრებაში ხანდახან არის ნამდვილი დღესასწაულები და მე ამ დღესასწაულების ნამდვილად ღირსი ვარ.

ეს ყველაზე უკეთ მახსოვს მისი გაკვეთილებიდან.

თამამი პოსტი ანუ სამი კომპლიმენტის ამბავი

   კომპლიმენტი პირველი

   მამაჩემს სამი სასასთუმლე წიგნი ჰქონდა და ყოველ ღამე, ძილის წინ ერთ-ერთს კითხულობდა. ერთმანეთზე ეწყო: ქვეშ ,,ბიბლიის" დიდი წითელი გამოცემა, მასზე ,,დონ-კიხოტის" გაცრეცილი და გაქუცული პირველი ტომი (მეორე ტომი დიდად არ უყვარდა) და სულ ზევიდან ,,სამოსელი პირველი" _ მწვანე, კაცამოტვიფრული. ეს კაცი  მამაჩემი იყო _ მაღალი, თხელი და სივრცეში გამოკიდებული. და სულ არ მიკვირდა, რა უნდოდა მამაჩემს წიგნის ყდაზე _ ძალიანაც უნდოდა!

      პირველი წიგნი ძალიან რთული ენით ეწერა და ბევრ შეკითხვას ვუსვამდი, მეორეს რთული შინაარსი ჰქონდა და ვერ ვიგებდი, მამას კი ჭირივით სძულდა წიგნების ახსნა, მესამე შემაყვარა. ორი წელი ვლაპარაკობდით ამ წიგნზე _ თავიდან ბოლომდე რამდენჯერმე განგვიხილეთ. ყველა საკითხზე მოგვისწრია საუბარი გამოდის.

   ერთხელ ნათესავების სოფელში მაჩვენა სახლი _ ეს დოჩანაშვილის ცოლისაა, ზაფხულობით ჩამოდიან ხოლმეო. მერე, ვესტუმროთ-მეთქი. არ მინდაო; მირჩევნია ისე ვიცნობდე, როგორც ვიცნობო. ნეტა ეგ რას ნიშნავს-თქო, გავიფიქრე, მახსოვს.

        დოჩანაშვილს რომ მაინც ვესტუმრე, მამა სამი წლის გარდაცვლილი იყო უკვე. ჩემი ქართულის მასწავლებელთან ერთად მივედი. დამთრგუნველად ღარიბული და ცივი ოთახის შუაგულში სავარძელი იდგა, სავარძელთან _ ღვინის დოქი, სავარძელში კიდევ ერთი მაღალი და თხელი, სივრცეში გამოკიდებული კაცი იჯდა. ზრდილობიანად მისალმება მოვასწარი და ტირილი წამსკდა. ჯერ მის წიგნებზე ვლაპარაკობდით; თქვენ შორის მასწავლებელი ნამდვილად ეს ქალბატონიაო,  გაუკვირდა. მერე მე მამაზე ვუყვებოდი, ის _ შვილზე, ირაკლიზე; ის განუწყვეტლივ სვამდა, მე განუწყვეტლივ ვტიროდი. თუ ამდენ ტირილს აპირებდი, მარტო ერთი ცხვირსახოცი წამოიღეო, ესეც გაუკვირდა.  ხელზეც მეამბორა და მითხრა, შეიმშრალე ეგ შენი ლამაზი თვალის უპეებიო. 

    მეცხრე კლასში ვიყავი. სქელი, მწვანე ქურთუკი მეცვა და მსოფლიოში თუ არა, კლასში ყველაზე უშნო მეგონა თავი.

  თვალის უპეები რაღაა, არც არაფერი; მაგრამ თითქოს პრაქსიტელე ჩამვარდნოდეს მუხლებში _ გამოგაქანდაკებო, ისე ვიგრძენი უეცრად თავი. ასე წარმოიდგინეთ, თვით ზვიად წიკლაურის კომპლიმენტიც კი ვერ გამახარებდა ასე. ეგ ვინღააო, მკითხავთ. მაშინ გეკითხათ, აბა!

   ჰოდა, ტირილი მერე გენახათ _ ბოლო რეჟისორული კადრი კი ჩემი ქართულის მასწავლებლის გამოლენჩებული სახე იყოს, დაე!